CHỜ ANH DƯỚI CỘT ĐỒNG HỒ Thơ Lý Phương Liên*/ Bình ngắn Hoàng Dân.

Trái sang: Hoàng Dân, LPL, Đường Văn, NNB, Vũ Nho.

CHỜ ANH DƯỚI CỘT ĐỒNG HỒ
Thơ Lý Phương Liên (*)

Anh không nhỡ hẹn bao giờ
Kim ngắn chỉ vào số bảy
Kim dài chỉ số mười hai
Anh sắp đến

Anh không nhỡ hẹn bao giờ
Kim ngắn nghiêng về bên số tám
Kim dài chỉ số ba
Sao anh chưa đến?

Anh không nhỡ hẹn bao giờ
Lất phất hột mưa
Kim dài chỉ số sáu
Sao anh trễ hẹn nửa giờ?

Anh đến
Kim ngắn chỉ vào số tám
Kim dài chỉ vào số mười
Anh nhìn em bối rối

Anh không nhỡ hẹn bao giờ
Chẳng giận anh đâu
Chỉ muốn vặn lại kim đồng hồ
(Kim ngắn chỉ vào số bảy
Kim dài chỉ số mười hai)
Để anh khỏi áy náy
Để anh khỏi xin lỗi em…

Thơ Lý Phương Liên (*)

Bình ngắn của Hoàng Dân

Mở đầu bài thơ là một lời khẳng định: “Anh không nhỡ hẹn bao giờ” (và cũng là điệp khúc xuyên suốt bài thơ)! Lời khẳng định ấy đồng thời cũng là một niềm tin không gợn chút nghi ngờ, trách móc “anh”. Trong tình yêu lứa đôi, được người con gái tin tưởng tuyệt đối như vậy thì chàng trai nào mà chẳng cảm thấy hạnh phúc?

/Giờ hẹn đã điểm:/ Kim ngắn chỉ vào số bảy/ Kim dài chỉ số mười hai/

Và niềm vui chờ đợi sắp được đền đáp: Anh sắp đến

Nhưng rồi, “anh” đã lỡ hẹn tới 50 phút! Nên nhớ thời gian chờ đợi trong tình yêu là “thời gian tâm lí”, nghĩa là một phút dài bằng… một giờ! Và một giờ dài bằng… một năm!...

Vậy mà khi thấy “Anh nhìn em bối rối” thì người con gái lại mơ ước:

/ Chỉ muốn vặn lại kim đồng hồ/ (Kim ngắn chỉ vào số bảy/ Kim dài chỉ số mười hai)/ Để anh khỏi áy náy/ Để anh khỏi xin lỗi em…/

Một ước mơ hồn nhiên của người đang yêu? Tất nhiên! Nhưng không chỉ có thế, đây là một ước mơ vị tha hàm chứa trong nó lòng hi sinh vô bờ bến vì tình yêu và người yêu! Theo thói thường thì người con gái có thể hờn dỗi, trách móc, vật mình vật mẩy…; nhưng người con gái trong bài thơ này đã “Chẳng giận anh đâu”, lại còn “chữa cháy” cho “anh”: 

/ Để anh khỏi áy náy/ Để anh khỏi xin lỗi em…

Một bài thơ tình không chỉ có cái ngất ngây của tình yêu mà còn có niềm tin, lòng vị tha, đức hi sinh và sự hàm ơn! Tình yêu ấy thật đẹp và đáng ngưỡng mộ!

Thạch Bàn, 8.7.2016
Thơ Lý Phương Liên/ Bình ngắn Hoàng Dân
 Nguồn: Fb Hoàng Dân

(*) Nhà thơ Lỳ Phương Liên:
/ Đọc Chém Gió Muôn Màu 2/ 

“Khoảng sau Tết Nguyên đán 1970, thơ Lý Phương Liên xuất hiện trên báo ở miền Bắc và tức khắc thu hút sự chú ý của dư luận văn học. Người ta nói nhiều, ca ngợi nhiều về chị bởi trước hết thơ chị mới lạ, hay. Chị mồ côi cả cha lẫn mẹ. Cha chị là công nhân làm ở nhà máy điện Bờ Hồ, ông mất vì bệnh. Mẹ chị chết trong một trận bom khi đang trên đò qua sông Hồng. Chị học hết lớp 8 (hệ phổ thông 10 năm) phải bỏ học đi làm công nhân, kế nghiệp cha để nuôi các em. Thuở ấy, là công nhân mà lại biết làm thơ, thơ lại hay thì được ca ngợi tót vời. Tôi nhớ mãi ấn tượng đầy khâm phục của sinh viên chúng tôi khi đang học năm thứ 2 Khoa Ngữ văn ĐHTH Hà Nội – được đọc nguyên một trang thơ Lý Phương Liên in trên báo Nhân Dân ngày 20.8.1970 và nhiều tờ báo khác. Thời ấy, văn thơ mà được in trên báo Nhân Dân là khủng khiếp lắm! Lý Phương Liên trở thành sự kiện trong làng thơ, nổi tiếng ngay từ những bài thơ đầu tiên. Hồn thơ Lý Phương Liên trong trẻo, hồn nhiên, lối thể hiện mang âm hưởng thơ ca dân gian, truyền thống nhưng khá hiện đại và rất thực. Những bài thơ “Em mơ có một phiên tòa”, “Ca bình minh”, “Chim bằng”… là tấm lòng của một thiếu nữ giữa thời đạn bom khói lửa đầy lòng nhân ái, cháy bỏng tình yêu và dồi dào nghị lực.

… Thế rồi bài thơ dài “Trò chuyện với Thúy Kiều” (tên gốc: Nghĩ về Thúy Kiều) được in trên báo Văn nghệ, nhưng ngay lập tức chị bị phê phán. Thậm chí có kẻ cho rằng bài thơ ấy là “của một tên Nhân văn Giai phẩm đã đưa thơ của hắn cho chị in dưới danh chị để…”. Thế là “hết phim”!
Tài thơ của Lý Phương Liên đã không gặp may. Nhân duyên của chị chỉ đến thế là hết ư? Rất nhiều người xót xa, tiếc thay cho chị, tiếc cho nền văn học nước nhà. Tài năng mà không gặp môi trường, thủy thổ lành thì làm sao đơm hoa kết trái?

Tôi cho rằng “Trò chuyện với Thúy Kiều” là một trong những bài thơ hay nhất của đời thơ Lý Phương Liên, nó là đỉnh của chị. Bài thơ dài xuất hiện trên báo Văn nghệ, lập tức gây dư luận khen chê sôi nổi. Bài khen thì không thấy báo nào đăng, chỉ toàn những lời chê…”.

(Nhà văn Triệu Xuân)

“Hiện tượng thơ Lý Phương Liên những năm 70 của thế kỉ XX, tôi chỉ được biết qua sách vở, qua những câu chuyện kể của những người cùng thời với bà và tôi cũng chỉ biết được qua những lời giảng của thầy tôi (TS.Trần Văn Phương, Đại học Quy Nhơn). Điều đặc biệt, những tiết giảng của thầy ở phần Văn học hiện đại giai đoạn 1945-1975 và văn học giai đoạn sau 1975; ở chuyên đề nào thầy cũng đều có nhắc đến tên nhà thơ này. Tôi lấy làm lạ và càng gây cho tôi sự tò mò về tiểu sử và lai lịch của một nhà thơ từng gây tiếng tăm nhưng cũng còn nhiều điều chưa rõ. Thầy tôi còn nói thêm rằng: Khi bài thơ “Trò chuyện với Thúy Kiều” của Lý Phương Liên ra đời đăng trên Báo Văn nghệ (1970) và bị quy kết, có người lại cho rằng bài thơ này là của người nào đó trong nhóm Nhân văn giai phẩm viết và để tên ngẫu nhiên Lý Phương Liên như thế; chứ không có một nhà thơ Lý Phương Liên bằng xương bằng thịt ngoài đời thật…

Với những tình tiết nửa hư nửa thực, cộng với sự tò mò, yêu mến, kính trọng một nhà thơ tài hoa nên tôi đã cất công tìm hiểu về thơ cũng như cuộc đời thực của bà. Thơ Lý Phương Liên có thể kể ra một số bài thơ hay như: Lời ru với anh, Ca bình minh, Em mơ có một phiên tòa được bạn đọc yêu mến (từng chép vào sổ tay mang theo đến các chiến trường trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước). Nhưng nếu được chọn bài thơ hay nhất của bà, theo chủ quan cá nhân tôi, tôi sẽ chọn bài “Trò chuyện với Thúy Kiều” (bài thơ này lúc đầu có tên là Nghĩ về Thúy Kiều, đăng trên Báo Văn nghệ năm 1970). Tôi chọn bài này là hay nhất bởi nhiều lẽ: đây là bài thơ “lạ”- chứa đựng tình yêu thương con người một cách mãnh liệt nhất, chân thành nhất, ở đó người viết bày tỏ tình cảm, cảm xúc của mình một cách trung thực, thành tâm như chính con tim mách bảo. Trước những tổn thất lớn của gia đình, trước nỗi đau hiện tại Lý Phương Liên đã trải lòng mình với mong ước được chia sẻ, cảm thông, thấu hiểu hơn về tình đời, tình người. Do vậy bài thơ giàu tính triết lý và giàu giá trị nhân văn. Với "Trò chuyện với Thúy Kiều" đã cho thấy đây là một giọng thơ lạ, trong trẻo, dũng cảm cất lên một cách hồn nhiên - lời thơ giống như lời trò chuyện, lời nói hằng ngày, mang đậm dấu ấn cá nhân và không thể lẫn lộn với bất cứ một nhà thơ nào khác. Nhưng cũng chính bài thơ “Trò chuyện với Thúy Kiều” này đã gây ra bao hệ lụy cho chính nhà thơ và gia đình. Để rồi nữ sĩ tài hoa Lý Phương Liên “đi không ai biết, về không ai hay” suốt 40 năm qua. Và đây được coi là một hiện tượng đặc biệt của nền văn học Việt Nam hiện đại. Bài thơ dài “Trò chuyện với Thúy Kiều” là bài thơ có sức sống vượt thời gian. Ngôn ngữ cứ tuôn ra không ngừng nghỉ cũng như những suy nghĩ từ trong tâm can bà về nỗi đau, sự chiêm nghiệm, trăn trở, những triết lý về lẽ sống, niềm tin và cả những mơ ước, hy vọng dự báo về tương lai - đất nước sẽ được hòa bình, nhân dân được sống yên vui: 

Nhưng một điều chắc chắn phi thường/ Chúng ta sẽ lên bờ vào một ngày nắng đẹp.

…
Những năm 70 của thế kỉ trước, ở thời buổi khó khăn chồng chất khó khăn, mỗi người tự nuôi sống bản thân mình đã là khó. Vậy mà với nhà thơ Lý Phương Liên không những lo cho mình mà bà còn phải cáng đáng vai trò là người trụ cột trong gia đình để nuôi 5 chị em. Trong vai trò của một người mẹ, một người cha, một người chị cả… để chăm sóc, nuôi nấng, giáo dục đàn em nhỏ của mình. Điều ấy thật đáng nể phục vô cùng. 

…

Trước khi được gặp Nhà thơ Lý Phương Liên, tôi cứ nghĩ rằng, sau tai nạn nghề nghiệp, bị cơn thác dữ về thơ những năm 70, bà đã im hơi lặng tiếng đến cả 40 năm trời thì chắc bà đã quên thơ, từ bỏ thơ. Nhưng cái suy nghĩ của tôi hoàn toàn sai khi tôi trực tiếp diện kiến với bà, được trò chuyện với một Lý Phương Liên bằng xương bằng thịt ở ngoài đời thật. Vậy là sự tò mò của tôi dần dần được làm sáng tỏ. Lần đầu tiên tôi gặp bà vào một ngày mùa hạ (năm 2012) giữa cái nắng bỏng rát, đầy gió bụi của Sài Gòn tại nhà riêng trên đường Ký Con, Quận 1. Và cũng lần đầu tiên tôi được đón nhận tình cảm đặc biệt chân thành và nồng hậu của vợ chồng thi sĩ Lý Phương Liên - Nguyễn Nguyên Bảy. Tôi và bà chưa được gặp nhau lần nào và đây là lần đầu tiên nhưng sao cái cảm giác hình như đã thân quen nhau từ trước, tình cảm thân thương ấm áp đến lạ. Tôi nhớ như in những lời bà tâm tình trò chuyện ngay lần đầu gặp nhau đó. Trò chuyện với vợ chồng thi sĩ Lý Phương Liên - Nguyễn Nguyên Bảy, tôi mới biết thêm khá nhiều điều thú vị về cuộc đời “lênh đênh chìm nổi” của vợ chồng bà cũng như những câu chuyện đời sống thường nhật và cả những gì liên quan đến văn chương thơ phú. Bà lần giở trong ngăn tủ những tờ báo có đăng thơ bà những năm 68,69,70 của thế kỉ trước cho tôi xem, những tờ báo theo thời gian đã hoen ố, cũ kỹ nhưng được bà cất giữ cẩn thận. Bà bảo đó là những kỷ niệm đẹp một thời, nó là những thứ bà cần phải lưu giữ. Gặp bà lần đầu tiên nhưng tôi đã quý bà và kính trọng bà. Tôi quý bà bởi sự khiêm tốn, một sự khiêm tốn đáng kính trọng, dù tên tuổi đã nổi tiếng một thời, thơ bà cũng đã sống được và khẳng định giá trị đích thực của nó với thời gian nhưng chưa bao giờ bà nhận mình là nhà thơ. Bà giãi bày: “Lý Phương Liên tôi, cha mẹ mất sớm, thất học, vì thế thơ tôi chỉ là đôi ba hoa cỏ, ghi chép lại chính cuộc đời mình, nào ngờ thành tiếng mõ cầu rung lên hỉ ái, và cũng là sấm sét nộ ố những năm 1970 và dài theo nhiều năm sau đó”. Thi sĩ Lý Phương Liên cũng từng khẳng định: “Thơ tôi chỉ là thơ học trò bình thường, nếu không muốn nói là tầm thường, ăn may là do hoàn cảnh éo le đắng đời nên lấy được nước mắt của người đọc mà thành thơ. Tôi trở nên nổi tiếng có lẽ là cơ may, vậy thôi! Có biết bao nhiêu người tài hoa thời ấy, được học hành bài bản, được đào tạo qua các lớp chuyên môn thì tôi làm sao dám sánh với họ”. Cứ tưởng sau những năm sóng gió, khổ ải từ Hà Nội gia đình bà trôi dạt vào phương Nam sinh sống đến giờ chắc bà đã già và tiều tụy lắm rồi. Gặp bà, dù đã ở vào cái tuổi gần bảy mươi, đã trải qua bao lo toan nhọc nhằn cơm áo nhưng trông bà vẫn mang một nét lịch lãm, thanh tú, phúc hậu của một người con của đất Hà Thành. Bây giờ bà đã là vợ, là mẹ, là bà. Con cái đã trưởng thành và có công việc ổn định. Người con trai lớn là đạo diễn - diễn viên điện ảnh; người con gái út là họa sĩ… Bà bảo ngay từ nhỏ, ông bà đã hướng các con là không đứa nào theo cái nghiệp văn chương thơ phú… Vì sợ rằng chúng nó cũng phải lao tâm khổ tứ và gặp tai ương như bố mẹ!

Lý Phương Liên đã từng tâm sự: “Tôi nín lặng với thơ suốt 40 năm nay vì lời nguyền bỏ thơ của Lý Phương Liên, chính tôi, không vì bất cứ sự đe dọa, trù dập hay bất cứ áp lực nào khác. Mọi hệ lụy xô đẩy chúng tôi đến bần hàn và cơ cực không liên quan đến bất kỳ cá nhân nào, quyền lực nào. Mọi ảo thực, tốt xấu tôi tự mình chịu trách nhiệm, không than oán bất kỳ ai, về bất cứ điều gì”. Sau 40 năm vắng bóng trên thi đàn, năm 2011 Lý Phương Liên xuất hiện trở lại bằng sự kiện bà cho ra đời tập thơ “Ca bình minh”. Tập thơ ra đời và được công bố rộng rãi đã tạo nên những hiệu ứng đặc biệt. Và một sự thật là có một Nhà thơ Lý Phương Liên bằng xương bằng thịt đang hiện hữu trong cuộc đời này. Điều may mắn và niềm hạnh phúc lớn lao đối với bản thân tôi là tôi đã được gặp, được trò chuyện với thi sĩ Lý Phương Liên. Càng vinh dự và đáng quý hơn là tôi đã được đồng hành cùng bà và chồng bà, nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy đọc chọn cho Bộ sách Thơ Bạn Thơ, Văn Bạn Văn do vợ chồng bà làm Chủ biên.

Gặp vợ chồng Lý Phương Liên, dù có bàn công việc gì đi nữa, ông bà vẫn luôn dành thời gian để nói về thơ, nói với tất cả bằng sự đam mê, thích thú; kể về những kỷ niệm, những dấu mốc, những bài thơ của ông bà lần đầu đăng báo và cả những hệ lụy của gia đình có liên quan đến thơ…Vì bạn hữu, vì tâm huyết với thơ mà hai vợ chồng phải bỏ ra nhiều công sức, thời gian, tiền bạc để thực hiện tâm nguyện tha thiết đau đáu cả một đời. Với gia đình ông, thơ có lẽ là duyên nợ, là người bạn tâm giao, là những gì máu thịt, là hơi thở, là những điều thiêng liêng nhất đối với cuộc đời mình. Vì lẽ đó mà bà đã khởi xướng và thực hiện ý tưởng: chọn thơ của bạn đọc để tập hợp in Tuyển thơ Thơ Bạn Thơ cho bạn đọc khắp mọi miền đất nước, kể cả kiều bào ta đang sinh sống, học tập và làm việc ở nước ngoài. Thơ Bạn Thơ ra đời có nhiệm vụ tập hợp những bài thơ bị bỏ quên, bỏ sót hay vì lý do nào đó chưa công bố; những bài thơ gắn liền với những tên tuổi khá nổi tiếng, nó đã sống được trong lòng bạn đọc theo cùng thời gian và năm tháng, đến những bài thơ của những tác giả mới xuất hiện (dù họ chưa thành danh, bạn đọc có thể chưa từng đọc thơ họ) nhưng miễn là thơ hay thì được chọn. Tôi cho đây là một việc làm hết sức có ý nghĩa và mang giá trị thời đại của vợ chồng thi sĩ Lý Phương Liên và Nguyễn Nguyên Bảy. Một việc làm, một nghĩa cử đáng quý, đáng trân trọng cần phải được ghi nhận và tôn vinh. Thực hiện công trình Bộ sách Thơ Bạn Thơ và đồng thời tiếp tục thực hiện sách Văn Bạn Văn, đó là thực hiện tâm nguyện cuối đời của vợ chồng thi sĩ Lý Phương Liên và Nguyễn Nguyên Bảy.

Dù tuổi đã cao, sức khỏe ngày một yếu dần nhưng bằng niềm tin, sự đam mê, “cháy” hết mình với văn chương mà vợ chồng bà hình như đã quên đi tuổi tác, bệnh tật. Mỗi lần sách in xong, ông bà đều thu xếp mọi thứ để tổ chức ra mắt, giới thiệu với bạn đọc cả nước…”.

(Nhà thơ Nguyễn Văn Hòa)

Xin mời các bạn hãy đọc một đoạn ngắn trong bài thơ dài “Trò chuyện với Thúy Kiều” để phần nào thấy được cái mẫn cảm tuyệt vời của nữ thi sĩ họ Lý: 

Hai trăm năm và chảy dài vô tận/ Thúy Kiều ơi nàng sống tháng năm dài/ Trái đất chúng mình cho đến hôm nay/ Vẫn còn những cuộc đời như nàng chìm nổi/ Thời gian còn nửa ngày là đêm tối/ Còn đồng tiền đổi trắng thay đen/ Còn sắc tài bạc mệnh với hờn ghen/ Còn những Mã Giám Sinh, Hoạn Thư, Hồ Tôn Hiến/ Còn những đất đai triền miên chinh chiến/Thúy Kiều ơi nàng sống tháng năm dài

…

*Lời bình cực ngắn:

Bài thơ được nữ thi sĩ viết năm 1970 của thế kỉ trước, thế mà bây giờ đọc lại cứ giật mình như thể bài thơ vừa ráo mực vào một ngày nào đó của tháng 2 năm 2017!

(*) Lý Phương Liên/ Tư liệu LPL từ sách Chém Gió Muôn Màu 2/ Bình cực ngắn Hoàng Dân
 Nguồn: Fb Hoàng Dân